کرم ساقه خوار برنج

کرم ساقه خوار چیست؟ کرم ساقه خوار نام کلی است که به تمامی لاروهای حشرات و بند پایانی گفته می شود که از ساقه گیاهان باغات و مزارع تغذیه می کنند و آنان را از بین برده یا غیر استفاده می کنند. اکثر این آفات از مغز چوب پنبه ای درختان میوه، بخصوص درخت گردو و یا محصولات کشاورزی برنج و نیشکر تغذیه می کنند. آنها در تنه اصلی و شاخه های درختان میوه، کانال هایی  به منظور سیر در گیاه و دسترسی به بخش‌های داخلی آن برای تغذیه از آن‌ها ایجاد می‌کنند.

این کانال‌ها از مسیر آوندهای گیاه نیز عبور می‌کنند و همین موجب قطع ارتباط بخش‌های مختلف گیاه با یک‌دیگر می‌شود. آب و مواد مغذی‌ای که ریشه به خود جذب کرده‌است، دیگر راهی به برگ‌ها و دیگر قسمت‌های گیاه نخواهد داشت و گیاه با کمبود و نبود آب و مواد مغذی‌ مواجه خواهد شد. بدیهی است که در چنین شرایطی گیاه خشک می‌شود و از بین می‌رود. کرم ساقه خوار برنج رایج ترین و نگران ترین آفت مزارع برنج استان های گیلان، مازندران و گرگان است. و جدیدا هم در شالیزارهای برنج آذربایجان شرقی و غربی، قزوین، زنجان و اصفهان نیز دیده شده است.

کرم ساقه خوار برنج از کجا پدید آمد؟

در سال 1863 شخصی به نام واکر، کرم ساقه خوار را شناسایی و آن را نام گذاری کرد. این کرم در سال 1906 به عنوان خطرناک ترین آفت اراضی کشاورزی به دنیا معرفی شد. و این آفت تا کنون در 35 کشور دنیا گزارش شده است. کشورهای استرالیا، هندوستان، اندونزی، تایلند، تایوان،  اسراییل، فیلیپین، بنگلادش، پرتقال، چین، مصر از جمله کشورهایی هستند که در اراضی خود با آفت کرم ساقه خوار مواجه هستند.

در ایران هم در سال 1351 آفت کرم ساقه خوار برای اولین بار در مزارع تنکابن استان مازندران مشاهده و سپس جمع آوری شد. گفته می شود احتمالا پیدایش آن از طریق کاه و کلش های مرکبات وارداتی از پاکستان بوده است.

کرم ساقه خوار چه زمانی بروز می کند؟

کرم ساقه خوار چیست؟ این کرم در مزارع شمال کشور 3 نسل دارد که در 3 ماه متفاوت ظهور می کنند.

• کرم ساقه خوار نسل اول از فصل زمستان به صورت لارو کامل در داخل ساقه های علف های هرز یا ساقه برنج های خشک شده و باقی مانده در شالیزار وجود دارد. این نسل کرم های ساقه خوار معمولا با زمان نشاء کاری برخی از ارقام برنج زود کشت همزمان بوده و منجر به خسارت بیشتر در برنج های زود کشت می شوند. برنج های دیر کشت از این نسل کرم ساقه خوار در امان هستند.
• لاروهای نسل دوم از بافت پارانشیمی برگ تغذیه می کنند و از محل غلاف برگ با ایجاد سوراخ وارد ساقه می شوند.
• نسل سوم این کرم نیز به هنگام برداشت محصول برداشت بروز می کند و در برنج های دیررس و راتون خسارت بیشتری برجا می گذارد.

علایم و نشانه های حمله کرم ساقه خوار به مزرعه

بوته ها و ساقه‌ها‌ی جوان، زرد و خشک می‌شوند. این اتفاق در اواخر خرداد‌ماه رخ می‌دهد. در اوایل تیرماه که مرحله خوشه‌دهی است، لاروها به گیاه حمله می‌کنند. در نتیجه حضور لارو آفت در شالیزار و تغذیه انگلی از گیاه، دانه‌های برنج خشک و پوک می‌شوند. این، یکی از رایج‌ترین نشانه‌های حمله این آفت است.

سوراخ‌های ریزی بر روی ساقه‌ها قابل مشاهده می شود. این سوراخ‌ها در واقع دریچه‌ بیرونی همان کانال‌هایی هستند که آفت در درون گیاه ایجاد کرده است. دیگر نشانه حضور آفت ساقه خوار، این است که مواد چرب و یا مدفوع حشره در داخل ساقه‌های آسیب دیده نمایان می شود.

انواع کرم ساقه خوار

• کرم ساقه خوار زرد
• کرم ساقه خوار صورتی
• کرم ساقه خوار حاشیه طلایی
• کرم ساقه خوار راه راه با سر تیره
• کرم ساقه خوار سفید
• کرم ساقه خوار مخطط یا راه راه

چرا کرم ساقه خوار مهم است؟

اهمیت کرم ساقه خوار و وجوب از بین بردن آن به این دلیل است که حضور آن در میان گیاهان موجب می‌شود آسیب‌های جبران‌ناپذیری به گیاه و محصول وارد شود. کانال‌هایی که این آفت در بافت گیاه ایجاد می‌کند به مرگ آن منجر می‌شود. هم‌چنین آسیب آن در مراحل اولیه می‌تواند موجب کاهش تولید مثل جوانه‌ها گردد.

کرم ساقه خوار زرد، موجب ۲۰ درصد کاهش عملکرد محصولات زودرس و ۸۰ درصد کاهش بازدهی در محصولات دیررس می‌شود.

کرم ساقه خوار سفید، آفت علوفه باران خورده و مرطوب موجود در شالی‌های برنج کاری است و می‌تواند باعث از بین بردن کل مزارع برنج شود.

کرم ساقه خوار راه راه، یکی از مهم‌ترین آفات آسیایی برنج است و خسارت آن در صورت شدید بودن می‌تواند به۱۰۰ درصد هم برسد.

کرم‌های ساقه خوار بر روی محصولات و یا علف‌های هرز به چند حالت می‌توانند حضور داشته باشند:

• حشره بالغ 
• تخم‌ لاور
• شفیره

 

روش های مبارزه با کرم ساقه خوار

کنترل مکانیکی و فیزیکی

• بعد از برداشت، محصول ساقه های برنج باقی مانده را شخم بزنید و خزانه را به صورت مرتب کنترل کنید. در مرحله وجین در صورت مشاهده بوته های آلوده آنها را خارج کنید.
• ازته، را به یکباره به زمین ندهید و آن را در 3 مرحله تقسیم کنید.
• در زمان برداشت محصول ساقه هایی که بریده شده اند و از تولید لارو کرم ساقه خوار جلوگیری می گردد.
• از گونه های مقاوم به بیماری کرم ساقه خوار استفاده کنید.
  

  کنترل بیولوژیک

  با وجود آنکه استفاده از سموم شیمیایی، برای نابودی کرم ساقه خوار بسیار رایج و قدیمی است، اما برای محیط زیست مخاطرات بسیار زیادی داشته و موجب مشکلاتی از جمله اختلال در سلامت محیط زیست، افزایش تحمل پذیری آفت و ایجاد مقاومت در آن به سم های شیمیایی، نابودی حشرات مفید مزرعه و یا کاهش جمعیت آنان می‌شود.

  اما به کار بردن روش‌های بیولوژیک، در طولانی مدت بسیار مفیدتر است و موجب می‌شود محصول، زمین کشاورزی و محیط زیست و همین‌طور سلامت انسان، ضررها و آسیب‌های کم‌تری متحمل شوند. این روش‌ها به نوعی این معنی را می‌دهد که طبیعت، خودش اوضاع را سامان می‌دهد و تعادل را برقرار می‌کند. یکی از این روش‌ها، استفاده از حشرات دیگر برای مقابله با آفت‌هاست. در مورد کرم ساقه خوار، مفیدترین حشره زنبور تریکوگراما است. با استفاده از زنبور تریکوگر، می توانید در همان نسل اول از ایجاد خسارت به مزرعه جلوگیری کنید.

  زنبور تریکوگرام:

  یک روش بهینه بیولوژیک برای مبارزه با کرم ساقه خوار استفاده از زنبور تریکوگراما است. این روش در عین کارآمدی بالا، بسیار شگفت‌انگیز هم هست. به این صورت که این زنبور درون خود تخم‌های کرم ساقه خوار تخم‌گذاری می‌کند. در نهایت وقتی نوزاد زنبور از تخم خارج می‌شود، برای رشد و نمو از حشره ساقه خواری که هنوز در تخم وجود دارد تغذیه می‌کند و به این صورت مانع گسترش جمعیت کرم‌های ساقه خوار می‌شود. همین زنبورها سپس رشد می‌کنند و پس از بلوغ در دیگر تخم‌های کرم ساقه خوار تخم‌ می‌گذارند و این روند تا از بین رفتن کامل کرم‌ها ساقه خوار ادامه دارد.

  همچنین می‌توانید با استفاده از ملخ‌های شاخه بلند آن‌ها را از بین ببرید. ملخ‌های شاخه بلند گروهی دیگر از حشرات هستند که از تخم کرم‌های ساقه خوار تغذیه می‌کنند و به مرور باعث عدم رشد جمعیت و از بین رفتن آن‌ها می‌شوند.

   از دیگر حشرات طبیعی کرم ساقه خوار می‌توان به سیرسیرک شکارگر، حشره دعا خوان، حشره دراکوال، حشره شکارگر، حشره سنجاقک، و عنکبوت گرگی اشاره کرد. نوعی از قارچ‌ها نیز در کنترل جمعیت و از بین بردن کرم ساقه خوار بسیار کارامد و مفید هستند.

  کنترل شیمیایی :

  سموم شیمیایی به دو صورت گرانولی و محلول وجود دارند. در زمان استفاده از این سموم به این نکات توجه کنید:

  در زمان محلول پاشی، شالیزار نباید آب داشته باشد. ۲۴ تا ۴۸ ساعت بعد از سم‌پاشی با محلول می‌توانید مزرعه را آبیاری کنید. همچنین می‌توانید سموم محلول را با ۱ تا ۱.۵ کیلوگرم اوره مخلوط کنید تا سموم سریع‌تر جذب گیاه شوند.