تاریخچه برنج ایرانی
مردم در ایران طی روز به صورت میانگین، حداقل یکی از وعده های غذایی خود را به صرف برنج اختصاص می دهند. با وجود این که استفاده زیاد از برنج در رژیم غذایی توصیه نمی شود، اما از این ماده غذایی خوشمزه و لذیذ نمی توان دست کشید. برنج سرشار از ویتامین و مواد معدنی است که انرژی فراوانی را به بدن می رسانند. آیا تا الان به تاریخچه برنج ایرانی فکر کرده اید؟ و یا این که نخستین بار، بذر برنج چگونه وارد ایران شد؟!
تاریخچه برنج ایرانی از چه زمانی شکل گرفته است؟
از چگونگی شروع کشت برنج در ایران و تاریخ دقیق آن اطلاعاتی ثبت نشده است؛ اما طبق بعضی از کتاب های قدیمی و اسناد به جا مانده می توان گفت که آغاز تاریخچه برنج در ایران به سال 200 هجری قمری در شمال ایران باز می گردد.
تنها چیزی که از آن مطمئن هستیم این است که شروع تولید برنج در منطقه بزرگی از طبرستان گزارش شده و همچنان دو استان گیلان و مازندران تولیدکنندگان اصلی برنج در کشور هستند. برنج معطر و درجه یک در ایران به تولید انبوه رسیده و اگر بخواهیم یکی از راه های تشخیص برنج ایرانی از برنج خارجی را مثال بزنیم، باید به همین کیفیت و عطر و بوی ویژه برنج ایرانی اشاره کنیم.
ثبت تاریخچه برنج ایرانی به کدام استان ها ختم می شود؟
قطعا شنیده اید که کشور ایران دارای چهار فصل آب و هوایی است و همین نعمت خدادادی باعث افزایش کشت برنج در این کشور می شود. تاریخچه برنج به ما می گوید که در ایران، بیش از 18 استان در کشاورزی برنج سهیم هستند. در ادامه به تعدادی از این استان ها اشاره می کنیم.
قطب تولید برنج در شمال کشور
استان های مازندران، گیلان و گلستان از قطب های تولید برنج در شمال کشور هستند. مقدار قابل توجهی از برنج کشور توسط این سه استان تامین می شود. در شمال کشور، حدود صد گونه مختلف برنج وجود دارد. همچنین در شمال کشور، کاشت برنج از ابتدای سال آغاز شده و کشاورزان در اواسط تابستان به برداشت برنج خود می پردازند. کشاورزان برنج شمالی کشور، برنج را در سه دسته تقسیم می کنند که عبارت هستند از:
- برنج های صدری که برنج‌های دانه بلند هستند.
- برنج های دانه متوسط (بی نام) که اسم خاصی ندارند.
- برنج های چمپا که از نوع برنج های دانه کوتاه هستند و طرفداران خاص خود را دارند.
انواع برنج ایرانی در تاریخچه معاصر
با پیشرفت تکنولوژی و ایجاد تغییرات در بذرها، هر ساله شاهد انواع جدیدی از نژاد در برنج هستیم که در سه گروه اصلی ذکر شده جا دارند. بعضی از مهم ترین برنج های کشت شده در شمال کشور شامل موارد زیر هستند:
برنج هاشمی، حسن سرایی، خزر، ندا، طارم، صدری، بی‌نام، و چمپا که بعضی از آن ها زیرمجموعه ای از برنج ها را نیز در خود جا داده اند.
قطب تولید برنج در جنوب کشور
استان های خوزستان، فارس و اصفهان نیز قطب های تولید برنج در جنوب هستند. برنج های معروف این سه استان عبارتند از:
- لنجان که در استان اصفهان، برنج مرغوبی را ارائه می دهد.
- برنج عنبربو که کشاورزان استان خوزستان به کشت این برنج مشغول هستند.
- استان فارس که با برنج چمپای قصردشت، محبوب و شناخته شده است.
پیشینه برنج در ایران فقط به دو قطب شمالی و جنوبی محدود نمی شود. علاوه بر شش استانی که گفته شد، سایر استان‌ها درصد قابل قبولی از تولید برنج در کشور ایران را در تاریخ معاصر ایران به خود اختصاص داده اند.
سایر استان‌های تولیدکننده برنج در تاریخ معاصر ایران
استان های زیر با تولید برنج های با کیفیت، بخشی از تاریخچه برنج در ایران را ساخته اند که عبارت اند از:
- استان کهکیلویه، بویراحمد و چهارمحال و بختیاری: دو برنج کوهرنگ و چمپا
- استان ایلام: برنج های عنبربو، گرده و چمپا
- استان زنجان: برنج طارم و در این شهر و شهرستان هایش دو برنج هاشمی و علی کاظمی نیز برای کشت تست شده و به نتیجه رسیده اند.
- استان سیستان و بلوچستان: در شهر سرباز و نیکشهر که برنج پرمحصولی را کشت و درو می کنند.
- استان های کردستان و کرمانشاه: برنج‌های گرده و شمشیری
- استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی: برنج صدری را در زمین های خود به تولید رسانیده اند.
- استان خراسان شمالی، جنوبی و به خصوص شهر طبس: برنجی با نام ازمیغان
میزان تولید سالانه و سطح زیر کشت برنج در ایران
به صورت متوسط، سالانه 3 میلیون تن برنج ایرانی تولید می شود که در بهترین حالت، سطح زیر کشت برنج در کشور حدود 630 هزار هکتار است. هر استان درصدی از تولید برنج را به خود اختصاص داده که نسبت به اطلاعات ارائه شده سهم تولید هر استان عبارتند از: استان مازندران 38 درصد، گیلان 35 درصد، خوزستان 11 درصد، فارس و گلستان هر کدام 4 درصد و دیگر استان‌های تولید کننده 11 درصد تولیدات برنج کشور را به خود اختصاص داده اند.
در آخر و در نتیجه……
کاشت برنج در تاریخچه دنیا به کشورهای آسیایی برمی گردد و هنوز هم 90 درصد برنج جهان از قاره آسیا تامین می شود. برخی تاریخ نویسان اعتقاد دارند که پیشینه برنج در ایران از دوره ساسانیان رونق گرفته و برخی هم اوایل قرن اول میلادی را نقطه عطفی در ثبت تاریخچه برنج در ایران و برنج کاری ایرانیان می دانند. در کتاب های تاریخی نوشته شده است که تاریخچه کشت برنج در ایران، پس از انتقال بذر برنج از هندوستان بوده و کاشت برنج به مرور زمان پیشرفت کرده. هم اکنون نیز ایران جزء یکی از تولید کنندگان حرفه ای این مواد غذایی است. برنج ایرانی به دلیل عطر و طمع عالی آن در دنیا به شهرت رسیده است.