نحوه ضد عفونی کردن بذر برنج
ضدعفونی کردن بذر برنج یکی از اقداماتی است که کشاورزان برای مبارزه با آفات مربوط به این گیاه، انجام می‌دهند. این کار باید در زمان مناسب، به شیوه‌ی مناسب و با استفاده از سموم توصیه‌شده در دوز مناسب، صورت گیرد تا به رشد و بالندگی گیاه برنج، کمک کند. البته مبارزه با آفات برنج، به ضد عفونی کردن بذر آن ختم نمی‌شود و در طول مرحله‌ی داشت گیاه و حتی پس از برداشت آن ادامه می‌یابد.
همان‌طور که می‌دانید، برنج غذای اصلی مردم ایران است و عموماً در مقادیر زیادی توسط مصرف‌کنندگان تهیه می‌شود. اگر کشاورزان در ابتدای کشت این محصول، به فکر دفع آفات متعدد آن نباشند، هم راندمان تولیدشان کاهش می‌یابد و هم برنجی که به دست مصرف‌کننده می‌رسد، بی‌کیفیت و مستعد کرم زدگی است. با مجله آموزشی طایفه همراه باشید تا در مورد چگونگی ضد عفونی کردن بذر برنج بیشتر بدانید.
روش ضد عفونی کردن بذر برنج
ضدعفونی بذر برنج، 24 ساعت قبل از کاشت آن در خزانه، انجام می‌شود. برخی از کشاورزان، پس از قرار دادن بذر برنج در یک تانکر و اضافه کردن سم به بذرها، 24 ساعت صبر می‌کنند. سپس بدون اینک بذرها را شستوشو دهند، آن‌ها را در خزانه می‌کارند. برخی از کارشناسان معتقدند که ضد عفونی کردن بذر برنج باعث آلودگی محیط زیست می‌شود البته میزان این آلودگی نسبت به سم‌پاشی شالیزار، بسیار کمتر است.
استفاده از سموم در زمان مناسب
استفاده از سم برای ضد عفونی کردن برنج، باید در زمان مناسبی انجام گیرد، در غیر این صورت، سلامتی انسان و بهداشت محیط زیست به خطر خواهد افتاد.
در قسمت قبلی گفتیم که بهتر است کار ضدعفونی بذر برنج، 24 ساعت قبل از کاشت بذر در خزانه انجام شود. اگر، بذرها بیش از 24 ساعت در سم بمانند، هم سلامتی مصرف‌کنندگان برنج در خطر قرار می‌گیرد و هم اینکه گیاه نسبت به سموم مقاوم می‌شود. بنابراین، برنج در برابر آفات آسیب‌پذیر شده و از میزان تولید آن کاسته می‌شود.
نکته‌ی دیگری که باید به آن توجه داشته باشید، در مورد میزان سمی است که برای ضد عفونی بذر برنج، استفاده می‌شود. اگر از سم در مقادیر زیاد استفاده کنید، بقایای آن در محصول باقی مانده و منجر به ضعف گیاه و عدم رشد مناسب آن خواهد شد. همچنین، سلامتی انسان نیز با مصرف این برنج در معرض خطر قرار خواهد گرفت.
بهترین زمان برای انجام این کار، در فصل خزانه گیری و قبل از جوانه‌دار شدن بذر برنج است. انجام ضدعفونی باعث می‌شود که آفات درون بذر از بین رفته و گیاه را ضعیف و رنجور نسازند. برای اینکه باکیفیت‌ترین بذرها را برای ضدعفونی و کاشت انتخاب کنید، بهتر است آن‌ها را در محلول نمک 15 درصد، سبک، سنگین کنید. بذرها را در محلول ریخته و چند بار به هم بزنید تا بذرهای ضعیف، پوک، نیمه پُر، شکسته و آلوده روی آب شناور شوند. این بذرها را دور بریزید و مجدداً عمل شستوشو را انجام دهید تا بذرهای سنگین و سالم و باکیفیت، ته‌نشین شوند. خیساندن بذر به مدت ۲۴ ساعت در آب تمیز نیز بهترین راهکار برای انتخاب بذرهای سالم و باکیفیت است.
چگونگی عملیات ضد عفونی کردن بذر
همان‌طور که گفته شد، بذر شالی را به مدت ۲۴ ساعت در محلول سم قرار می‌دهیم و در این مدت ۲ الی ۳ بار آن‌ها را به هم می‌زنیم. پس از پایان زمان توصیه‌شده بذرها را از محلول سمی خارج نموده و بدون شستوشو در محل مناسب، جهت جوانه‌دار شدن می‌کاریم. هر روز با آب ولرم رطوبت مورد نیاز آن را تامین می‌کنیم، به نحوی که تمام بذرها بدون شسته شدن، کاملا ًمرطوب باشند. بهتر است در گلخانه در درجه حرارت ۲۵ تا ۳۰ درجه یا در جای گرم نگهداری شوند.
بذر سالم چه تاثیری در بازدهی محصول دارد؟
تهیه خزانه برنج و پرورش نشاءهای سالم و قوی، اساسی‌ترین مرحله در کشت برنج محسوب می‌شود. به‌طوری که که برنج‌کاران معتقدند، اگر کسی بتواند در خزانه، نشاءهای سالم و قوی تهیه به عمل آورد، کشاورز باتجربه و ماهری به شمار می‌رود.
هرچه گیاهچه‌های تولیدشده در خزانه، قوی‌تر و سالم‌تر باشند، محصول بهتر و پربارتری خواهید داشت. عوامل بیماری‌زا در خزانه‌های برنج عبارتند از:
- عوامل بیماری‌زای بذر زاد
- عوامل بیماری‌زای خاک زاد
این آفات گیاه را بیمار نموده و قارچ‌ها و باکتری‌های تولیدشده از آن‌ها، ممکن است به مرگومیر گیاه منجر شوند. علائم وجود عوامل بیماری‌زا در زخانه‌های برنج کدامند؟ در فهرست زیر می‌توانید با برخی از این علائم آشنا شوید:
- کُندی رشد گیاهچه
- لکه روی برگ‌ها
- سوختگی گیاهچه
- پوسیدگی ریشه
- طویل شدن غیرعادی گیاهچه
- کپک زدن بذر پایه گیاهچه و سطح خاک و متعاقب آن از بین رفتن گیاهچه
علاوه بر این، عواملی مانند تغییرات ناگهانی درجه حرارت محیطی، سرد شدن دمای هوا و بالا بودن ph خاک باعث مرگومیر گیاهچه‌های موجود در خزانه‌ها است. در سال‌هایی که شرایط جوی مناسب است، گیاهچه‌ها به‌خوبی در خزانه رشد می‌کنند ولی در شرایط نامساعد محیطی و نیز فعالیت تعدادی از گونه‌های قارچی و باکتری، گیاهچه ضعیف شده و در نهایت می‌سوزد.
بذرهای آلوده برنج، مهم‌ترین عامل ایجاد آفات برنج هستند و بهترین استراژی برای مدیریت این آفات در خزانه و مزرعه، استفاده از بذر سالم و عاری از آلودگی است.
بنابراین برای پرورش نشاءِ سالم، سبک و سنگین نمودن بذر در محلول نمک و سپس ضد عفونی بذر برنج با قارچ‌کش مناسب برای کنترل بیماری‌های بذر زاد ضروری است.
مخالفین ضد عفونی کردن بذر برنج
البته همه‌ی کشاورزان و کارشناسان با این روش موافق نیستند و آن را کارساز نمی‌دانند. دلایل این دسته از مخالفین عبارتند از:
- ضدعفونی بذرها فقط باعث از بین رفتن آفت‌های موجود می‌شود اما آفت‌های بالقوه‌ی موجود در بذر را از بین نمی‌برد. این آفات به زودی به سایر بذرها منتقل خواهد شد.
- بذر برنج در اثر این کار به‌نوعی تنبل می‌شود به این معنی که در شرایط بیماری‌زا، از مقاومت لازم برخوردار نخواهد بود.
- متاسفانه اکثر آفت‌های مربوط به برنج در مراحل داشت و برداشت، هجوم می‌آورند بنابراین شیوه‌های محافظت از گیاه می‌بایست در این مراحل انجام شود. در واقع ضد عفونی کردن بذر برنج نقش آنچنانی در محافظت از این غله در برابر آفات ندارد.